Samenwerken in het sociaal domein
Aanbieders van jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning mogen samenwerken voor betere zorg in het sociaal domein, zolang zij zich aan de concurrentieregels houden. Soms kunnen zij samen inschrijven op een aanbesteding van de gemeente.
Op deze pagina:
Samenwerking in het sociaal domein
Zorg in het sociaal domein is bijvoorbeeld huishoudelijke hulp, begeleiding, dagbesteding, vervoer, woningaanpassingen en persoonlijke verzorging. Gemeenten moeten deze zorg voor hun inwoners regelen vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Jeugdwet. De gemeente bepaalt hoe ze de hulp organiseert en hoe zij de zorg inkoopt, bijvoorbeeld via een aanbesteding.
Zo werken aanbieders van jeugdhulp, van maatschappelijke ondersteuning en gemeenten binnen de concurrentieregels samen in het sociaal domein:
- Cliënten mogen zelf een zorgaanbieder kiezen.
- De gemeente bepaalt hoe zij het budget voor zorg verdeelt onder de aanbieders. Zorgaanbieders mogen dit op verzoek van de gemeente ook doen, maar alleen als de gemeente precies zegt hoe zij het budget moeten verdelen. Is er een constructie met een hoofdaannemer en onderaannemers? Dan mag de hoofdaannemer bepalen hoe hij het budget voor zorg verdeelt onder de aanbieders die onderaannemer zijn.
- Een zorgaanbieder bepaalt zelf of hij ingaat op het aanbod van de gemeente om tegen een bepaalde prijs en tegen bepaalde voorwaarden bepaalde zorg te leveren. Hij mag dit niet met andere zorgaanbieders bespreken.
- Zorgaanbieders mogen niet samen een tarief voor hun diensten afspreken en dit aan de gemeente presenteren. Want de ene aanbieder werkt anders en heeft andere kosten dan de andere. Als zij samen een tarief afspreken, vragen zij misschien een hoger tarief dan nodig is.
- Zorgaanbieders mogen ook niet samen beslissen om de tarieven of voorwaarden niet te accepteren. Dat zou een ‘collectieve boycot’ zijn. De gemeente heeft dan geen keus meer en moet waarschijnlijk te veel betalen.
- Een zorgaanbieder kan wel voor zichzelf beslissen om het aanbod niet te accepteren. Komt een aanbieder er niet uit met de gemeente en andere betrokken partijen? Dan kan hij naar de Geschillencommissie Sociaal Domein.
- De gemeente mag besluiten om bepaalde zorg zelf aan te bieden. Bijvoorbeeld Wmo-vervoer. De gemeente moet zich dan houden aan de gedragsregels bij concurrentie tussen overheid en markt.
Vraagt de gemeente heel duidelijk om bepaalde samenwerking tussen zorgaanbieders? Dan mogen zij ook samenwerken als er daardoor minder concurrentie komt. Bijvoorbeeld als de gemeente aan de aanbieders vraagt om de zorg zo goed mogelijk te organiseren met een indeling met maar 1 aanbieder per wijk.
De zorgaanbieders moeten zich dan wel houden aan de beschrijving van de opdracht van de gemeente, bijvoorbeeld:
- hoe groot elke wijk is
- voor welke zorgaanbieder in een wijk de gemeente voorkeur heeft
- hoe de zorgaanbieders moeten omgaan met cliënten die een andere zorgaanbieder willen
Als de gemeente de opdracht en de grenzen van de opdracht duidelijk beschrijft, zijn er geen concurrentierisico’s. Maar hebben de aanbieders veel vrijheid om de opdracht van de gemeente zelf uit te voeren? Dan moeten zij de gemeente en cliëntenorganisaties hier goed bij betrekken. Lees meer over hoe u de samenwerking aanpakt bij afspraken die de concurrentie misschien beperken.
Inschrijven op aanbestedingen
De gemeente kan kiezen voor een contract met 1 zorgaanbieder via een aanbesteding. De aanbieder die de aanbesteding wint mag dan als enige die zorg leveren. De gemeente kan ook een contract voor alle zorg sluiten met een hoofdaannemer. Die hoofdaannemer koopt de zorg daarna in bij onderaannemers.
Zorgaanbieders moeten ieder voor zich bepalen of zij inschrijven op een aanbesteding. En zelf beslissen of zij hun diensten willen leveren voor het tarief dat de gemeente biedt. Zij mogen bijvoorbeeld niet afspreken dat niemand inschrijft onder de maximumtarieven van de gemeente. Of wie de opdracht gaat uitvoeren. Lees de regels voor het meedoen aan aanbestedingen.
Samen inschrijven
Soms mogen zorgaanbieders wel samen inschrijven op een aanbesteding van de gemeente. Bijvoorbeeld als zij niet in hun eentje alle zorg kunnen aanbieden die de gemeente vraagt. Of als de gemeente vraagt om 1 aanbieder voor alle zorg. Voorbeelden:
- De ene aanbieder begeleidt verstandelijk gehandicapten en de andere lichamelijk gehandicapten, terwijl de gemeente de zorg voor beide doelgroepen binnen 1 opdracht wil inkopen.
- 2 kleinere aanbieders kunnen ieder apart de hulp wel bieden, maar samen kunnen zij betere hulp bieden. Zij moeten wel duidelijk maken dat dit alleen kan door samen te werken.
Zorgaanbieders mogen dan de informatie uitwisselen die nodig is om samen te voldoen aan de opdracht van de gemeente. Bijvoorbeeld hoeveel zorg elke aanbieder kan leveren en hoe zij de kosten en inkomsten van de opdracht verdelen. Maar zij mogen niet méér informatie uitwisselen dan nodig is. Het is bijvoorbeeld niet nodig om elkaar hun kostprijzen of winstmarge te vertellen. Dit geldt ook voor de informatie die hoofdaannemers en onderaannemers mogen uitwisselen.
Er gelden meer voorwaarden als partijen samen inschrijven. De voorwaarden en een stappenplan leest u in de
handleiding voor combinatieovereenkomsten van het Ministerie van Economische Zaken.
SAS-procedure
De gemeente kan bij een aanbesteding voor sociale en andere specifieke diensten (SAS-diensten) de SAS-procedure gebruiken. Deze aanpak is eenvoudiger dan een normale aanbesteding en de gemeente kan die voor een groot deel zelf bepalen. Er gelden wel eisen:
- De gemeente houdt de controle over de SAS-procedure.
- De gemeente maakt belangrijke keuzes in het beleid voor het sociaal domein.
- Zorgaanbieders wisselen geen concurrentiegevoelige informatie uit, bijvoorbeeld tijdens gesprekken met de gemeente.
Vragen of signalen
De ACM houdt toezicht op samenwerkingen in de zorg. Komt u er niet uit of uw samenwerking mag? Ook niet samen met uw adviseur? Neem contact met ons op via vragen [punt] zorg [at] acm [punt] nl.
Ziet u in de zorg een vorm van overleg of samenwerking die misschien nadelig is voor cliënten en verzekerden? Maken concurrenten met elkaar afspraken over prijzen of over de verdeling van patiënten? Denkt u bijvoorbeeld als gemeente dat zorgaanbieders samen afspraken hebben gemaakt over uw aanbesteding? Meld dit bij ons.